FOCHT, Ivan

FOCHT, Ivan, filozof, estetičar, muzikolog (Sarajevo, 7. VI. 1927 — Zagreb, 20. X. 1992). Realnu gimnaziju završio 1945. u Sarajevu, a na Filozofskom fakultetu u Zagrebu filozofiju diplomirao 1951. i 1956. obranio doktorsku tezu Hegelovo učenje o odumiranju umjetnosti. U Sarajevu predavao estetiku na Filozofskom fakultetu od 1951. do umirovljenja 1976. i na Muzičkoj akademiji od 1957. do 1965. U svojim djelima, knjigama i studijama – uključujući prijevode i predgovore djelima G. Andersa (Kafka za i protiv, Sarajevo 1953), B. Crocea (Estetika, Zagreb 1960), M. Raphaela (Teorija duhovnog stvaranja na osnovu marksizma, Sarajevo 1960), M. Dessoira (Estetika i opća nauka o umjetnosti, Sarajevo 1963), T. W. Adorna (Filozofija nove muzike, Beograd 1968) – s područja glazbene, likovne i književne estetike razvija F. svoje originalno estetičko mišljenje ontološke orijentacije o fenomenu umjetnosti, njena pojma, biti i naravi. Tragajući za određenjem estetike, njena statusa i uloge, F. je ontološki zasniva, ukazujući na bitnu upućenost estetike na centralnu problematiku i drugih filozofijskih disciplina (logika, gnoseologija, noetika, filozofska antropologija, aksiologija, filozofija kulture) i njen prinos rješavanju fundamentalnih filozofijskih problema. Motreći estetsku problematiku u cjelini filozofijskih sistema s kojima je ona prirodno povezana, F. se suprotstavlja svakom ograničenju područja estetike. Neprihvatljivim stoga smatra i odbacuje postavke o estetici kao autonomnoj disciplini i zaključke koji umjetnost svode na spoznajnu funkciju (kritika Hegelove estetike), kao što se protivi orijentacijama psihologizma, eksperimentalne i komparativne estetike. Predmet Fochtovih estetičkih izučavanja široka je problematika sfere estetičkog, strukture i karaktera estetičkog objekta, kreativnog čina i dimenzije estetičkog iskustva (Moderna umjetnost kao ontološki problem). Proučavajući i tumačeći povijest filozofskih problema estetike i njena kategorijalno-pojmovna aparata, struja i tokova od klasičnog razdoblja do tokova suvremene filozofije, nastoji F. raščistiti sa stavovima i neosnovanim argumentima tradicionalnih estetika prema umjetnosti i utvrditi metafizičko-duhovni karakter umjetnosti. Pri tom se posebice oslanja na ontologiju umjetnosti od Platona i Aristotela do M. Bensea, N. Hartmanna, R. Ingardena i E. Grassija. Ta je estetička orijentacija došla do izražaja u autorovim razmatranjima i analizama metafizičkog statusa glazbe. F. ne mimoilazi ni druge aspekte fenomena estetike, problema vrijednosti i značenja umjetničkog iskustva, protežući područje estetike na samu kvalitetu realnosti (estetički doživljaj života). U svom pristupu i doživljaju umjetnosti i konačnim zaključcima svojih razmatranja F. se ne priklanja tendencijama estetičkog intencionalizma niti čistog intelektualizma i formalizma. Nastojeći objasniti specifičnost umjetničke spoznaje i tajnu umjetnosti, njenu jednokratnost i neponovljivost, istinu i biće umjetnosti, F. je zaokupljen temeljnim pitanjem mogućnosti umjetnosti, njenim dilemama i antinomijama. Preispitujući različita filozofska shvaćanja i modele, polazišta i prijepore tradicionalnih kao i modernih estetika, F. sa stajališta otvorenosti duhovnih disciplina brani vlastitu tezu o estetici kao nauci i mogućnosti kao središnjoj njenoj kategoriji. Po svom najvišem određenju, umjetnost za Fochta biva ono »najveličanstvenije i najplemenitije što čovjek može stvoriti i darovati«. Po svojoj filozofskoj erudiciji, širini interesa, doživljaju i estetičkoj refleksiji o problemima umjetnosti i lijepog, F. je jedan od najistaknutijih estetičara poslijeratnog razdoblja. Njegova filozofijsko-teorijska stajališta znatno duguju marksističkoj orijentaciji, ali ukazuju i na autorovu otvorenost drugim pristupima, tumačenjima i razumijevanju fenomena umjetnosti (idealizam, spiritualizam, fenomenologija umjetnosti). F. se također bavio mikologijom. Bio je urednik filozofskih nizova sarajevskih izdavačkih kuća »Svjetlost«, »Veselin Masleša« te urednik časopisa Odjek i Izraz.