KARLAVARIS, Bogomil

KARLAVARIS, Bogomil, slikar i likovni pedagog (Perlez kraj Zrenjanina, 18. XI. 1924). Završio učiteljsku školu u Vršcu 1944. i likovni odgoj na Višoj pedagoškoj školi u Novom Sadu 1949. Diplomirao 1953. na ALU u Beogradu (N. Gvozdenović), doktorirao 1969. na Ernst-Moritz-Arndt-Universität u Greifswaldu tezom Zum Problem der bildnerischen Fähigkeiten und ihrer Entwicklung. God. 1946–48. nastavnik je u gimnaziji u Crvenki, od 1953. na Višoj pedagoškoj školi u Novom Sadu, 1961–66. honorarni, 1966–76. redoviti profesor na ALU u Beogradu, 1976–79. na Akademiji u Novom Sadu. Od 1980. do umirovljenja 1994. redoviti profesor na Odsjeku za likovni odgoj i likovne umjetnosti Pedagoškoga fakulteta u Rijeci. Od 1982. živi u Kastvu. Isprva slikao u akvarelu i ulju pejzaže i vedute Istre (Kastav, 1947) i Vojvodine, bliske postimpresionizmu (Kupusište, 1951), te mrtve prirode (Lutka, 1955). Od pol. 1950-ih radio ulja u stilu geometrijske stilizacije (Lovran i Novi Sad, obje 1955; Gradska periferija, 1959) i poetske figuracije, prikazujući puste ulice s istaknutim vertikalama stupova (Ulica u Sremskim Karlovcima, 1957; Seoska ulica, 1960). Provodeći načelo redukcije, ostvario prikaze vojvođanske ravnice s naglašeno niskim horizontom (Horizont, 1961) te niz slika velikoga formata s dubokim sjenama bliskima metafizičkomu slikarstvu (Dvorišne zgrade, 1961; Građevina, 1965). Bavio se promišljanjem znaka, značenja i komunikacije (ciklus Obilježja, pol. 1960-ih) te uveo motive prometnih znakova, telefonskih i električnih stupova (Raskrižje kod Inđije, 1964; Put u Bugarskoj, 1965), koje je u ciklusu Znakovi apstrahirao do simbola. Istodobno eksperimentirao s informelom (Izgubljeni kotač, 1970), a ispitivanjem odnosa motiva neba i tla (Papiri na njivi, 1975; Selo, 1977; ciklus U spomen Kleeu, 1976–77), približio se monokromnomu slikarstvu (Brod, 1973; Bijele kuće, 1977) i apstrakciji (Prvi snijeg, 1979). Vratio se 1980-ih motivu prometnih znakova (Obala Save, 1982; Obala kod Trsta, 1984) i reduciranomu krajoliku (Bijela strašila za ptice i Horizontalni ugođaj, 1997). Od kraja 1990-ih radi kolaže, kojima iznosi kritiku suvremenoga društva (Što čitati i Dvije stvarnosti, oba 1998). Izlagao samostalno u Novom Sadu (1955–56, 1960, 1970–71, 1973, 1981, 1998. retrospektiva, 2005), Beogradu (1955, 1957, 1965–66, 1978), Subotici (1956, 1961, 1971, 1983. s Ute Karlavaris-Bremer), Zagrebu (1959), Skoplju (1963), Osijeku (1966. s D. Milovanovićem, 1998, 2004), Rijeci (1966, 1985. i 1998. retrospektive, 2005), Greifswaldu (1967), Varšavi (1969. s T. Vanjekom), Puli (1974, 1991), Moskvi (1974), Titogradu i Ulmu (1976), Splitu (1981), Slavonskom Brodu (1983), Hannoveru (1986), Grazu (1989), Opatiji i Kastvu (1990), Rovinju i Poreču (1991). Sudjelovao na izložbama Udruženja likovnih umetnika Srbije (od 1954), na Oktobarskom salonu (Beograd 1961–82), Trijenalu u Beogradu (1961–67), Plavom salonu (Zadar 1966, 1970, 1974), izložbi Suvremena jugoslavenska umjetnost (Beirut 1967), Ličkom analu (1971, 1979, 1991), Novosadskom salonu (1974, 1976–78), Biennalu akvarela Jugoslavije (Karlovac 1979, 1987, 1989), izložbama HDLU (od 1985) i Hrvatskom triennalu akvarela (Karlovac—Slavonski Brod 2001, 2004), na izložbama likovnih kolonija u Bečeju, Bačkoj Topoli i Ečkoj te od 1980. na iločkoj, koloniji Željezare Sisak i izložbama akvarelističke kolonije »Sava«. — Pisao udžbenike i knjige iz područja teorije i metodike likovnoga odgoja i likovne umjetnosti. Zauzimajući se za međudisciplinaran pristup, istraživao je individualne razlike učenika i razvoj likovnih sposobnosti te odnos teorijskih i praktičnih sadržaja (Nova koncepcija likovnog vaspitanja. Beograd 1960; Estetsko procenjivanje u osnovnoj školi. Beograd 1970, suautorica Mira Kraguljac). U razvojnu je psihologiju uz dotadašnju optičko-tematsku razinu promatranja likovnoga razvoja uveo kreativnu, oblikovnu, socijalnu i informatičko-semiotičku (Razvijanje kreativnosti putem likovnog vaspitanja. Beograd 1981, suautorica M. Kraguljac), a bavio se i slobodnim izražavanjem potreba i interesa te emancipacije kao posljedicama kreativnosti (Razvoj kreativnosti u funkciji emancipacije ličnosti putem likovnog vaspitanja. Beograd 1988, suautor). Sam ili u suradnji 1961–90. objavio je u više izdanja, uglavnom u Beogradu, visokoškolske priručnike i udžbenike likovnoga odgoja i metodike te udžbenike za osnovnu i srednju školu. U Hrvatskoj mu je tiskan udžbenik za osnovnu školu Svijet umjetnosti (Zagreb 1998) i priručnik Metodika likovnog odgoja (2, Zagreb 1988; 1, Rijeka 1991). Surađivao u izdanjima Kreativnost mladih i slobodno vrijeme (Zagreb 1972), Prilozi teoriji udžbenika (Beograd 1984), Ispit generacije (Beograd 1986), Metodika u sustavu znanosti i obrazovanja (Zagreb 1986), publikacijama riječkoga Pedagoškoga fakulteta (1982, 1984, 1988, 1991–92), periodicima Dnevnik (Novi Sad 1963–64, 1969, 1971, 1975, 1980–83, 1990), Umetnost (Beograd 1973–79), Umjetnost i dijete (1985, 1994), Napredak (1991), Dometi (1993), te u zbornicima kongresa Međunarodnoga društva za obrazovanje putem umjetnosti (INSEA). Pokretač je i urednik časopisa Likovno vaspitanje (Novi Sad 1970-ih) te likovni urednik dječjega lista Bijela pčela (od 1994). Suosnivač je Društva likovnih pedagoga i Centra za likovno vaspitanje dece i omladine Vojvodine 1954. te Saveza likovnih pedagoga Jugoslavije 1960. Dobitnik je međunarodne nagrade za odgoj putem umjetnosti »Edwin Ziegfeld« 1993.